آشنایی کلی با اصطلاحات موسیقی

آشنایی کلی با اصطلاحات موسیقی

ارتفاع :ارتفاع یک صوت با بسامد یا فرکانس آن مشخص گردیده و بطور کلی محدوده ای است که پایین ترین و بالاترین درجه صوت در آن مشخص می گردد.
- اکتاو : گستره صوتی شامل هشت نت که در آن نت هشتم همان تکرار نت اول است.
- آکسان : به معنی لهجه یا تکیه و فشار صوتی روی کلمات یا هجاهاست.
- آلتو : به صدای بم زنان و کودکان گفته می شود.
- انتقال : تغییر و تعویض یک مقام و مشتقات آن به مقام دیگر از موضعی است که احساس ناهمگونی در شنونده ایجاد نشود.تعویض مایه یک قطعه موسیقی به مرتبه بالاتر یا پایین تر. 

 

- انعطاف پذیری صوت : میزان توانایی آمادگی حنجره شخص در انتقال از نتی به نت دیگر یا پرده ای به پرده ی دیگر مبتنی بر منطق موسیقی است.

- اوج : یا هفتگاه به درجه هفتم یا نت سی si در دیوان اساسی گویند.
- باریتون : به صدای توسط مردان گفته می شود.
- باس : به صدای بم مردان گویند.
- بسامد : میزان ارتعاشات یک صدا در مقیاس یک ثانیه است و به آن تواتر یا فرکانس هم گویند.
- بُعد : به پرده در موسیقی عرب بعد گویند.
- بلندی صدا : همان شدت یا قوت صوت و عبارت از توان صوتی یا میزان انرژی آزاد شده صوتی است که از منبع تولید کننده آن در واحد سطح انتشار می یابد.به آن ولوم نیز گویند.
- پرده : به مقدار فاصله بین دو نت گفته می شود.
- پنتاکورد : به توالی پنج نت در یک گام موسیقی گویند.
تتراکورد : به توالی چهار نت در یک گام موسیقی گویند.
تحریر : صوتی آهنگین و خالی از حروف است که از حنجره انسان صادر شده و در حین اجراء آن،هوا هنگام عبور ،بوسیله ماهیچه های سوتی قطع و وصل می شود.نوسانات صوتی منظم و سازواره که از حنجره انسان صادر می شود.
تنور : به صدای زیر مردان گویند.
تون ساده : صدایی که تنها یک فرکانس داشته باشد.
تون مرکب : صدایی که دارای چند فرکانس مختلف است.
تونیک : به نت آغازین یک گام موسیقی اطلاق می شود.
جنس : تتراکورد در موسیقی عرب،جنس خوانده می شود.
جواب : به نت هشتم در یک اکتاو که تکرار همان نت اول است در موسیقی عرب،جواب اطلاق می شود و مفهومی کاملا صوتی دارد.
جهارکاه : به درجه چهارم یا نت فا در دیوان اساسی گویند.نام یکی از مقامات اصلی عربی است.
حسینی : یا ششکاه به درجه ششم یا نت لا در دیوان اساسی گویند.نام یکی از فرعیات مقام بیاتی است.
دوکاه : به درجه دوم یا نت رِ در دیوان اساسی گویند.
دومینانت : به نت پنجم در یک گام موسیقی اطلاق می شود.
دیوان اساسی : اکتاو اصلی که مصدر مقامات اصلی موسیقی عرب است خوانده می شود.
رنین صوت : طنین صوت در موسیقی عرب رنین خوانده می شود.
سبک : شیوه یا استیل هنری یا ادبی سبک گفته میشود.
سپرانو : به صدای توسط زنان و کودکان گویند.
سلفژ : روشی برای تربیت گوش و شنوایی است./ نت خوانی و نت نویسی است.
سُلّم : به نودار موسیقایی یک مقام در موسیقی عرب گویند.
سیکاه : به درجه سوم یا نت می در دیوان اساسی گویند./ نام یکی از مقامات اصلی عرب است.
شدت صوت : رجوع کنید به بلندی
ششکاه : رجوع کنید به حسینی
صدا : یا صوت به فرکانسهایی که در اثر ارتعاش یک جسم ایجاد شده در محیط مناسب انتشار جریان یافته و برای گوش آدمی قابل دریافت است گفته می شود.
طریق : به خلق و ابداع یک آهنگ یا ردیف لحنی ،مبتنی بر مقامات عربی توسط قاریان صاحب سبک اطلاق می شود.
عقد : در موسیقی عرب گاه به معنای جنس یا تتراکورد و گاه به معنای پنتاکورد بکار می رود.
غَمّاز المقام : در موسیقی عرب به نت پنچم غماز می گویند.
فاصله : به میزان ارتفاع دو صوت یا دو درجه صوتی گفته می شود.
فرکانس : رجوع کنید به بسامد.
فون : واحد سنجش بلندی صوت است.
قرار : دارای مفهومی صوتی است و هم به معنای درجه اول اکتاو و هم به معنای بم صوت در موسیقی عرب بکار می رود.
قوت صوت : رجوع کنید به بلندی.
کردان : یا ماهور به درجه یا نت دو در دیوان اساسی گویند.
گام : عبارت از توالی تثبیت شده اصوات پی در پی با فواصل معین در یک اکتاو است که دارای مفهوم موسیقی است.در موسیقی عرب به آن مقاما یا نغمه گویند.
متزوسپرانو : به صدای زیر زنان و کودکان گویند.
مدت صوت : به مدت استقرار و مکث روی یک نت یا درجه صوتی مدت یا دیرند گویند.در موسیقی عرب به مدت صوت طنین گویند.
مرتبه : نام دیگر دیوان است.
موسیقی آوازی : نوعی موسیقی است که منشأ ان حنجره انسان است و معمولا در مقابل موسیقی ساز بکار می رود.
موسقی فولکور : به موسیقی محلی یا منطقه ای یا قومی گویند.
نبرات : یا عربات در موسیقی عرب به معنای تحریر بکار می رود.
نت : الفبای موسیقی یا علائمی برای نوشتن و خواندن یک متن موسیقی است.
نوا : به درجه پنجم یا نت سل در دیوان اساسی گفته می شود.
نوح : یکی از قالبهای رایج موسیقی در دوران اعراب جاهلی بوده است.
ولوم : مراجعه کنید به بلندی.
ویبراسون : به معنای لرزش های ساز واره در موسیقی و تقریباً به مفهوم تحریر نزدیک است.
هرتز : واحد فرکانس یا بسامد است.
هفتکاه : رجوع کنید به اوج.
یکاه : به درجه سل قبل از دیوان اساسی گفته می شود.
موسیقی ارتجالی : از اصطلاحات موسیقی عربی و به معنای بداهه خوانی یا بداهه نوازی است.در این موسیقی خواننده یا نوازنده فارغ از ایقاع یا ریتم نغماتی را بصورت آزاد در فضای موسیقی مقامی اجرا می کند.
مسافت صوتی : به فاصله بین درجات یا نتها در موسیقی عرب مسافت صوتیه گویند.
مکتب : رجوع کنید به سبک.

داشتن اطّلاعات کافی در مورد هر چیزی/جایی قطعاً باعث پیشرفت در آن می شود. به طور مثال همان طور که ما برای استفاده از یک قطعه یا محصول جدید دفترچه ی راهنمای آن را مطالعه می کنیم، لازم است دفترچه ی راهنمای معنوی چیزی هایی که در اطراف خود با آنها درگیر هستیم را نیز مطالعه نماییم. همچنین این مقاله می تواند به بالارفتن سطح اطّلاعات بسیاری از افراد که به صورت غیر اصولی و تجربی با این گونه اصطلاحات آشنا شده اند نیز تا حدّ زیادی کمک کند.

لازم به ذکر است که تعاریف و توضیحات ذیل مطلقاً درست نبوده و احتمال اشتباه در آنها وجود دارد. هم چنین این تفاسیر نمی تواند به طور کامل شما را با این اصطلاحات آشنا کند، همان طور که می دانید بسیاری از تعاریف در دنیا چندین بار تغییر کرده اند تا به ثبات کلّی برسند و در تفاسیر مختلف هم تفاوت هایی در مفهوم آن ها وجود دارد. این مقاله صرفاً برای کمک به لمس عینی و کسب تصوّری درست از این اصطلاحات است. به همین منظور صمیمانه پذیرای انتقادات و اصلاحات شما عزیزان می باشیم.

بر آن بودیم تا برگردان های فارسی اصطلاحات توضیح داده شده تا حدّ امکان واضح، قابل استفاده، رایج و همچنین تداعی کننده ی معنی اصلی آن اصطلاح باشد، امّا به هر حال ارائه ی کامل و تخصّصی این کار از توان بنده ی نگارنده خارج است.

شما در این مقاله با بخش کوچکی از اصطلاحات رایج و پرکاربرد دنیای موسیقی و علی الخصوص سبک هیپ-هاپ آشنا می شوید.

و… برای شروع یادآور جمله ی بزرگ­مردی می شوم که می گوید: «برترین ثروت خرد و بدترین فقر نادانی است.»*

Intro (introduction)

آغاز/ مقدّمه و معارفه

اکثر قطعات موسیقی در ابتدای خود قسمتی دارند که در آن گوش شنونده با فضای آهنگ آشنا می شود. این معرّفی و شروع می تواند تک­نوازی، «ریف» اصلی آهنگ، دکلمه ی خواننده و… بنا به سلیقه ی خالق اثر باشد.

Verse

بخش

بخشی از آهنگ یا شعر که تنها یک بار در آن قرار می گیرد. مقوله ی «ورس و کوروس» صرفاً محدود به موسیقی نیست و بیشتر یک اصطلاح ادبی محسوب می شود. همان طور که ما در بسیاری از اشعار کهن فارسی می توانیم شاهد این بخش ها باشیم.

Chorus

هم­خوان

به بخش تکرار شونده در قطعه ی موسیقی یا ادبی گفته می شود که پیام اصلی خالق اثر و محتوای موسیقی یا شعر را به مخاطب گوشزد می کند. هم چنین این بخش شنونده را برای هم­خوانی دعوت کرده و به اصطلاح قطعه را از حالت یکنواختی خارج می نماید. البته این بخش در ادبیات اینگونه نامیده نمیشود.

Bridge

پل

همانند «ورس» تنها یک بار در آهنگ آورده می شود اما تفاوت زیادی با آن دارد. اصولاً «بریج» چند میزانِ بسیار کوتاه است که برای ایجاد تنوّع و تغییر ذائقه ی مخاطب آورده می شود و به اصطلاح به گوش شنونده استراحت می دهد. این قسمت می تواند صرفاً یک تکنوازی یا یک «وکال ملودیک» باشد که البتّه به ندرت در موسیقی ها یافت شده و به همین دلیل وجود آن در آهنگ، نشانه ای از شعور موسیقیایی و سواد بالای خالق اثر می باشد.

Outro (Ending)

پایان/خاتمه

«آترو» یک اصطلاح عامیانه ی آمریکایی است که تنها در دنیای هیپ-هاپ به کار برده می شود. اصطلاح رسمی آن «اِندینگ» بوده که به بخش پایانی آهنگ اطلاق می شود. مثل «اینترو» که گوش شنونده را با فضای آهنگ آشنا می کرد، ما در این قسمت از آهنگ نیز می توانیم شاهد مفهوم پایانی کار یا دور شدن از فضای آهنگ و برگشت به نقطه ی صفر، بنا به سلیقه ی خالق اثر باشیم.

Beat

بیت (ضرباهنگ)

این اصطلاح در زبان انگلیسی به یک صدای تکرار شونده گفته می شود، همان طور که اوّلین بار برای صدای تپش قلب به کار برده شد، هنوز هم تداعی گر ضربان قلب در زبان انگلیسی است. این اصطلاح در هیپ-هاپ به خاطر تکرار زیاد آن نسبت به دیگر موسیقی ها کاربرد دارد و به موسیقی بدون کلام (منظور موسیقی صرف و بدون صدای خواننده) هیپ-هاپ اطلاق می شود.

Melody

ملودی

به مجموعه ای از نت ها که در کنار یکدیگر می آیند و به صورت هم زمان قسمتی از یک قطعه یا کل یک قطعه را تشکیل می دهند؛ گفته می شود. به اضافه نت ها با هم نواخته نمی شوند؛ بلکه به ترتیب کنار هم قرار گرفته و در نهایت ملودی را می سازند.

Rhythme

ریتم

هرگاه مقطع زمانی مشخّصی با داشتن نقاط قوی و ضعیف به طور پشت سر هم و مکرّر تکرار شود، عنصر منظّمی به نام ریتم تولید می شود.

میزان

واحد تقسیمات یک قطعه ی ریتمیک موسیقی را از نظر زمان میزان می گویند. به عبارتی دیگر، میزان ها قالب هایی هستند که از نظر طول زمان (در یک آهنگ) با هم برابر بوده و در اثر کنار هم قرار گرفتن آن ها، عنصر «ریتم» به وجود می آید.

طول زمان میزان های یک قطعه را توسّط کسری به نام “کسر میزان” که در ابتدای آهنگ می آید مشخّص می کنند.

غالباً یک «بیت رپ» در دو میزان اجرا می شود. به طور مثال یک ورس استاندارد رپ که هشت بیت است روی شانزده میزان خوانده می شود.

ضرب

واحد سنجش و تقسیمات زمان در موسیقی را ضرب می نامند. ضرب حالتی شبیه به ثانیه داشته اما برابر ثانیه نمی باشد. فرق ضرب با ثانیه این است که تعداد ثانیه در دقیقه برابر شصت بوده، ولی تعداد ضرب در دقیقه بنا به میزان آهنگ متغیّر می باشد. در هیپ-هاپ مفهوم “ضد ضرب” هم به کار برده می شود که کاربردی تخصّصی داشته و بنا بر طولانی شدن متن، از توضیح مجزّا آن صرف نظر می شود. { امید است دوستان با آگاهی تسلّط کامل به این تکنیک در مورد آن نظر بدهند…}

Solo

تکنوازی

نیاز به توضیح خاصی ندارد، برگردان فارسی به تنهایی بازگو کننده ی معنی این اصطلاح می باشد. تکنوازی به نواخته شدن حرفه ای و تنهای یک ساز در یک قسمت از آهنگ گفته می شود. لازم به ذکر است که تمامی سازها قدرت تکنوازی دارند و حتّی یک آهنگ می تواند به طور کامل تکنوازی یک ساز خاص باشد.

Falsh

هر نت موسیقی یک بسامد (فرکانس) خاص و ثابت دارد که باید دقیقاً همان گونه نواخته/ادا شود. «فالش» اصطلاح رایج خواننده های حرفه ای بوده و به معنی عدم تطابق فرکانس تولید شده با فرکانس اصلی نت مورد نظر است.

Vocal

وکال

برخلاف زبان فارسی، در زبان انگلیسی برای تمامی صداها اسم خاصّی وجود دارد. وکال در زبان انگلیسی هم به معنای صدای انسان بوده، هم به عنوان اسم فاعل و هم به عنوان اسم مفعول در دنیای موسیقی به کار برده می شود.

Text (Lyrics)

شعر

«تکست» را می توان تقریباً یک غلط مصطلح برای برگردان انگلیسی “شعر” نامید. در ادبیّات انگلیسی به هر نوع نوشته ای «تکست» میگویند، ولی اصطلاح درست برای شعر یک آهنگ «لیریکس» می باشد. متذکر می شوم، شعر یک آهنگ.

Produced by.

این اصطلاح که بیشتر در فرهنگ هیپ-هاپ رایج است به معنای “تولید شده توسط…” است که منظور آن معّرفی نام خالق «بیت» یا موسیقی کار (آهنگساز) می باشد.

Arrangement

تنظیم

این اصطلاح به معنای تنظیم اثر یک آهنگ ساز به درخواست خود صاحب اثر بر اساس اصول موسیقی می باشد. در صورتی که آهنگساز یک اثر خود به شخصه تنظیم را نیز بر عهده بگیرد (که اصولاً و اکثراً هم این طور است) به طور معمول دیگر اصطلاح تنظیم کننده به کار برده نمی شود.

Cover

کاور

به باز آفرینی یک آهنگ به صورت کامل توسّط شخص یا گروهی دیگر گفته می شود. این کار اکثراً روی قطعات معروف و پرطرفدار قدیمی، برای بازسازی آن اثر انجام می شود. از جمله خواننده های ایرانی که موسیقی آن ها «کاور» شده است می توان “مرجان” و “فرهاد مهراد” را نام برد. این کار یک حرکت کاملا عادی و رسمی دراز سوی خالقین اثر در دنیای موسیقی می باشد.

امید است دوستان تفاوت این اصطلاح را با «بیت دانلودی ومجّانی» و «بیت دزدی» درک کنند و هرکدام را به جای خود به کار ببرند. این سه مقوله به طور کامل جدا از یکدیگرند که متأسّفانه این روزها به وفور شاهد به کار بردن اشتباه آن می باشیم.

Flow

اگر بخواهید به دنبال معادل ادبی این واژه بگردید، قطعاً به کلمه ی “جریان” که نزدیک ترین مترادف فارسی آن است و دیگر ترجمه های گنگ و نامربوط بر خواهید خورد، امّا معنای اصلی این واژه در فرهنگ هیپ-هاپ طرز چینش و ادای واژه ها توسّط شاعر و خواننده بر روی ریتم است. نکته ی قابل ذکر این است که «فلو» هیچ ارتباطی به سرعت کار ندارد و لزوماً متعلّق به یک آهنگ با «تمپو»ی بالا نیست.

Beat-Box

به تولید «بیت» فقط و فقط توسّط انسان، بدون هیچ گونه استفاده از ابزارهای الکترونیکی در دنیای هیپ-هاپ گفته می شود. این عمل روشی قدیمی و رایج بین رپرها برای افزایش جذّابیت در اجراهای زنده می باشد.

Free-Style

اجرای فی البداهه/زنده/خام